De middeleeuwen, een periode die steeds meer overeenkomsten vertoont met het heden. Een periode waar de bevolking ook reeds te kampen kreeg met epidemieën en ongewenste wildfauna, waaronder de wolf. Nadat de wolf (Canis Lupus- Linnaeus 1958) in de 19de eeuw uitstierf in onze regio’s, deed het dier enkele jaren geleden opnieuw zijn intrede in België. Recentelijk wierp wolvin Noëlla zelfs opnieuw een nestje pups, waardoor de wolvenpopulatie in België steeds meer stijgt. Maar ook in de middeleeuwen zwierven wolven rond op de Belgische velden, en ook toen zorgde deze aanwezigheid voor heel wat problemen. Niet enkel hedendaagse vee-eigenaars zijn dus op hun hoede voor de wolf, ook in de middeleeuwen moesten ze hun kuddes goed beschermen.
Ondanks er in de omgeving van het kasteel van Horst ongetwijfeld enkele wolven aanwezig waren, is de aangetroffen onderkaak waarschijnlijk niet afkomstig van een middeleeuwse Noëlla of August. Alhoewel het gebit van de wolf hard lijkt op dat van een hond, is het toch meer waarschijnlijk dat het de onderkaak is van een gedomesticeerde hond (Canis lupus familiaris- Linnaeus 1958). Aan de hand van de afmetingen van de onderkaak kan alleszins wel afgeleid worden dat het om een eerder klein individu ging. De kans is bijgevolg redelijk groot dat het om de metgezel van één van de kasteelbewoners gaat.
De hond was namelijk reeds in de middeleeuwen de trouwe compagnon van de mens en nam in de middeleeuwse maatschappij bovendien heel wat taken op zich. Ze werden niet enkel ingezet om het huis en het vee te bewaken, maar gingen ook mee op pad om te helpen bij de jacht. Daarnaast was het ook gewoon een aangenaam gezelschapsdier, waarbij zeker de kleinere ‘schoothondjes’ populair waren bij de adellijke vrouwen. Een trend die zich in het heden ook verderzet, al zijn de hondjes nu niet langer bedoeld om de vlooien weg te houden. Dit was in de middeleeuwen namelijk een belangrijke reden voor hun aanwezigheid. Tot slot waren er de honden die kunstjes werden aangeleerd om voor vermaak en ontspanning te zorgen.
In ruil voor deze taken werden de dieren goed verzorgd. Zo aten de honden toen voornamelijk brood, maar wanneer ze ziek waren werd aanbevolen om ze vlees gedoopt in geitenmelk of bouillon te geven. Daarbovenop werd ook aandacht geschonken aan de verzorging van honden met lange oren, aangezien deze op de grond slepen. Verder moesten ook de voetzolen van de hond gewassen worden in water met zout indien deze beschadigd waren geraakt. En ook voor het behandelen van hondsdolheid hadden ze heel wat wondermiddeltjes bedacht. Zo zie je maar dat ook bij de middeleeuwse hondeneigenaars de gezondheid van de dieren voorop stond.
Wat betreft de specifieke rol van het individu gevonden in de aula te Horst kan echter geen uitspraak gedaan worden. Maar hij/zij zal alleszins wel een plaats gehad hebben in het dagelijkse leven op het kasteel.
Zo zie je maar dat problemen en gebruiken in het verleden soms veel meer van toepassing zijn op het heden dan we zelf denken. Ook in de middeleeuwen moesten ze oppassen voor de grote boze wolf, en niesden ze voor de zekerheid beter in hun elleboog…
Tekst: Yent Gurny
Bibliografie
Archaeological Solutions bvba. Graven naar het verleden van het Kasteel van Horst: Het archeologisch onderzoek van de ridderzaal/aula. Mechelen, 2011.
“Hond en wolf,” Naturalis Biodiversity Center, geraadpleegd op 17 juni 2021, http://www.natuurinformatie.nl/nnm.dossiers/natuurdatabase.nl/i003927.html.
“WOLVEN IN BELGIË,” Animal Rights, geraadpleegd op 17 juni 2021, https://www.animalrights.be/wolven-belgi%C3%AB.
“Wolvin Noëlla heeft nieuwe wolfjes geworpen: Belangrijk dat ze nu rust krijgen,” Het Nieuwsblad, geraadpleegd op 17 juni 2021, https://www.nieuwsblad.be/cnt/dmf20210503_95880014.
Ria Hörter. “Honden in de middeleeuwen.” s.l. : 26-37, geraadpleegd op 17 juni 2021, https://riahorter.com/index_htm_files/nl%20Honden%20in%20de%20middeleeuwen.pdf.
